مقالهٔ برگزیده

فری‌بی‌اس‌دی

صفحه خوش‌آمدگویی به سیستم در فری‌بی‌اس‌دی ۶٫۲
شرکت /توسعه‌دهنده	پروژه فری‌بی‌اس‌دی
خانواده	بی‌اس‌دی
وضعیت توسعه	در جریان
نوع منبع	نرم‌افزار آزاد
تاریخ اولین انتشار	۱۹۹۳
آخرین نسخه پایدار	9.2 (۳۰ سپتامبر ۲۰۱۳؛ ۹۸ روز پیش) [±][۱]
آخرین نسخه ناپایدار	10.0-RC4‏ (۲ ژانویه ۲۰۱۴؛ ۴ روز پیش) [±][۲]
روش بروزرسانی	freebsd-update و کامپایل از کد منبع
مدیر بسته	پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی
پلاتفرم	چند سکویی
نوع هسته	هسته یکپارچه
واسط کاربری	tcsh (کاربر ریشه) / sh (کاربران معمولی)
پروانه	پروانه فری‌بی‌اس‌دی، پروانه توسعه و توزیع مشترک، جی‌پی‌ال
وب‌گاه رسمی	www.freebsd.org
وضعیت پشتیبانی	پشتیبانی جامعه کاربری

فری‌بی‌اس‌دی (به انگلیسی: FreeBSD) یک سیستم‌عامل همه‌منظوره و شبه یونیکس است که توسط پروژه فری‌بی‌اس‌دی توسعه می‌یابد. فری‌بی‌اس‌دی یکی از اولین سیستم‌عامل‌های متن‌باز است و به طور مستقیم از بی‌اس‌دی یونیکس مشتق شده است.^[۳] بی‌اس‌دی سیستم‌عاملی بود که طی سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۳ در دانشگاه برکلی توسعه می‌یافت. سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی به صورت یک نرم‌افزار آزاد توسعه می‌یابد، این حرف به این معنی است که کدهای منبع فری‌بی‌اس‌دی در اختیار عموم قرار دارد و هر کسی می‌تواند آن را دریافت کرده، برای اهداف مختلف خود استفاده کند، آن را تغییر داده و سپس دوباره آن را منتشر کند. این ویژگی باعث شده که چندین محصول تجاری و غیرتجاری مختلف توسط افراد و شرکت‌های مختلف بر اساس فری‌بی‌اس‌دی بوجود بیاید. هرچند که فری‌بی‌اس‌دی به طور مستقیم از بی‌اس‌دی یونیکس مشتق شده است، اما از نظر قانونی، فری‌بی‌اس‌دی نمی‌تواند «یک یونیکس» نامیده شود، چرا که در حال حاضر، «یونیکس» یک نشان تجاری ثبت شده برای اوپن گروپ است.^[۴] اولین نسخه فری‌بی‌اس‌دی در سال ۱۹۹۳ منتشر شد.

فری‌بی‌اس‌دی سیستم‌عاملی قابل حمل (پرتابل) است و از سخت‌افزارها و معماری‌های زیادی پشتیبانی می‌کند. همانند دیگر سیستم‌عامل‌های خانواده بی‌اس‌دی، هسته فری‌بی‌اس‌دی و همینطور تمام برنامه‌های فضای کاربری آن، همانند پوسته و دستورهایی مانند cat و ps، همگی در یک مخزن کد منبع نگهداری می‌شوند.^[۵] همچنین فری‌بی‌اس‌دی می‌تواند فایل‌های باینری دیگر سیستم‌عامل‌ها از جمله لینوکس را هم اجرا کند. امکان نصب برنامه‌های جانبی از طریق پورت‌ها و بسته‌های فری‌بی‌اس‌دی وجود دارد. در بین سیستم‌عامل‌های خانواده بی‌اس‌دی، فری‌بی‌اس‌دی بزرگترین جامعه کاربری را در اختیار دارد و حدود ۸۰ درصد از کاربران سیستم‌عامل‌های خانواده بی‌اس‌دی، از فری‌بی‌اس‌دی استفاده می‌کنند.

امروزه افراد و شرکت‌های تجاری زیادی از فری‌بی‌اس‌دی برای اهداف مختلف خود استفاده می‌کنند که از این میان می‌توان به یاهو!،^[۶][۷] اپل،^[۸] ژونیپر، نوکیا، آی‌بی‌ام،^[۹] یاندکس،^[۱۰] بنیاد نرم‌افزار آپاچی،^[۶]هات‌میل،^[۶][۷] سونی و بسیاری دیگر اشاره کرد.

موارد استفاده[ویرایش]

برخی از مواردی که می‌توان فری‌بی‌اس‌دی را بکار گرفت عبارتند از:^[۱۱]

سرویس‌دهنده‌ها

فری‌بی‌اس‌دی می‌تواند به عنوان یک سرویس‌دهنده پست الکترونیک، وب، دیوار آتش، اف‌تی‌پی، دی‌ان‌اس، مسیریاب و ... پیکربندی شده و مورد استفاده قرار گیرد.

میزکار

امکان نصب سامانه پنجره اکس و همینطور میزکارهای مختلف از جمله گنوم و کی‌دی‌ئی بر روی فری‌بی‌اس‌دی وجود دارد. برخی از پروژه‌ها نظیر PC-BSD سعی کرده‌اند با ارائه یک نسخه سفارشی از فری‌بی‌اس‌دی که به شکل پیش‌فرض دارای محیط گرافیکی است، کار را برای کاربران آسان‌تر کنند.

استفاده تجاری

از آنجا که فری‌بی‌اس‌دی از یک پروانه نرم‌افزاری سهل‌گیر استفاده می‌کند، آزادی‌های زیادی در اختیار کاربران و شرکت‌های تجاری قرار می‌دهد و به آنها اجازه می‌دهد در محصولات انحصاری خود از کدهای منبع فری‌بی‌اس‌دی استفاده کنند.

سیستم‌های توکار

در کنار سکوهای سخت‌افزاری رایجی مانند x86 و x86-64، فری‌بی‌اس‌دی از تعدادی سکوی سخت‌افزاری دیگر از جمله معماری آرم، میپس، پاورپی‌سی و ... پشتیبانی می‌کند و بدین ترتیب می‌تواند در سیستم‌های توکار مورد استفاده قرار گیرد.

تاریخچه[ویرایش]

جردن هوبارد از بنیان‌گذاران پروژه فری‌بی‌اس‌دی و برای سال‌ها یکی از افراد کلیدی در توسعه این سیستم‌عامل بود.

ریشه‌های پیدایش فری‌بی‌اس‌دی به دانشگاه برکلی باز می‌گردد. این دانشگاه، یک مجوز کد منبع یونیکس از شرکت AT&T دریافت کرده بود. دانشجویان این دانشگاه، یونیکس AT&T را تغییر و گسترش داده بودند و این نسخه تغییر یافته را بی‌اس‌دی نام نهادند. پروژه بی‌اس‌دی در سال ۱۹۷۶ توسط بیل جوی بنیان نهاده شد و رفته‌رفته با پیوستن افراد دیگر رشد پیدا کرد. آنها قابلیت‌هایی از جمله TCP/IP، حافظه مجازی و ... را در این سیستم‌عامل پیاده‌سازی کرده بودند. اما از آنجایی که بی‌اس‌دی حاوی کدهای یونیکس AT&T بود، تنها در دسترس سازمان‌هایی قرار می‌گرفت که از AT&T مجوز دریافت کرده بودند.

در ژوئیه ۱۹۸۹، نسخه‌ای از بی‌اس‌دی تحت عنوان NET-1 به صورت عمومی عرضه شد. NET-1 اولین نسخه‌ای بود که آزادانه و تحتپروانه بی‌اس‌دی منتشر می‌شد. پس از انتشار NET-1، یکی از توسعه‌دهندگان بی‌اس‌دی به نام کیث باستیک، پیشنهاد کرد که تمام کدهایی که متعلق به AT&T بودند، با کدهایی تحت پروانه بی‌اس‌دی جایگزین شوند. بدین ترتیب کار بر روی جایگزین کردن کدهایی که به AT&T تعلق داشتند آغاز شد. پس از گذشت مدت زمانی حدود ۱۸ ماه، بسیاری از کدهای AT&T جایگزین شده بودند. اما هنوز ۶ فایل دیگر که مربوط به هسته سیستم می‌شدند، باقی مانده بود و این فایل‌ها هنوز جایگزین نشده بودند. توسعه‌دهندگان تصمیم گرفتند به جای نوشتن این شش فایل، نسخه جدید را به صورت ناقص و بدون این شش فایل منتشر کنند. نسخه جدید که NET-2 نام داشت، در سال ۱۹۹۱ عرضه گشت.

چند ماه بعد از انتشار NET-2، یک زوج به نام‌های لین ژولیتز و ویلیام ژولیتز شروع به نوشتن آن شش فایل کردند و پس از اتمام کار، سیستم‌عاملی به نام 386BSD را منتشر کردند. آنها این سیستم‌عامل را از طریق FTP در اختیار عموم قرار دادند. روند توسعه 386BSD، پس از آن انتشار اولیه، آهسته بود. برخی از کاربران 386BSD، شروع به نوشتن و جمع کردن وصله‌هایی کردند تا 386BSD را بروز نگه دارند و مشکلات آن را برطرف کنند. اما به دلیل اختلاف‌هایی که بین آنها و ویلیام ژولیتز وجود داشت، تصمیم بر این گرفته شد که 386BSD منشعب شود. اینگونه بود که فری‌بی‌اس‌دی اولیه مبتنی بر 386BSD بوجود آمد.^[۱۲] اولین نسخه فری‌بی‌اس‌دی، در نوامبر سال ۱۹۹۳ منتشر شد. نسخه ۱٫۱ هم در می سال ۱۹۹۴ منتشر شد.^[۱۳]

در ژانویه ۱۹۹۲، شرکت بی‌اس‌دی‌آی شروع به فروختن یک نسخه تجاری از NET-2 کرد که بی‌اس‌دی/اواس نام داشت. مدتی بعد، AT&T ادعا کرد که این سیستم‌عامل به شکل غیرمجازی از کدهای یونیکس AT&T استفاده می‌کند و بنابراین بی‌اس‌دی‌آی را به دادگاه کشاند. نتیجه قطعی این دادگاه هیچگاه به طور عمومی اعلام نشد. تنها چیزی که به طور عمومی اعلام شد این بود که کدهایی که AT&T مال خود می‌دانست، از بی‌اس‌دی/اواس حذف شوند و بی‌اس‌دی/اواس به جای NET-2 از کدهای 4.4BSD-Lite استفاده کند. هرچند که دادگاه پروژه فری‌بی‌اس‌دی را محکوم نکرده بود، اما از بیم پیش‌آمدن مشکل با AT&T، قرار شد که فری‌بی‌اس‌دی هم به جای 386BSD از کدهای 4.4BSD-Lite به عنوان سیستم پایه خود استفاده کند.^[۱۴] این مهاجرت به 4.4BSD-Lite، وقفه‌ای در توسعه این سیستم‌عامل‌ها بوجود آورد و روند توسعه آنها را آهسته کرد.^[۱۲] نسخه ۲٫۰ اولین نسخه‌ای بود که هیچ کدی از AT&T در آن وجود نداشت. این نسخه در نوامبر ۱۹۹۴ عرضه گشت.^[۱۵]

در همان روزهای اولیه پیدایش پروژه، شرکتی به نام والنات کریک سی‌دی‌رام بنا به درخواست یکی از بنیان‌گذاران فری‌بی‌اس‌دی به نام جردن هابارد، پذیرفت که فری‌بی‌اس‌دی را بر روی دیسک‌های سی‌دی‌رام منتشر کند. این شرکت علاوه بر توزیع کردن فری‌بی‌اس‌دی بر روی دیسک‌های سی‌دی‌رام و همچنین از طریق FTP، یک رایانه به همراه اینترنت پر سرعت در اختیار پروژه قرار داد، دو تا از بنیان‌گذارن پروژه را استخدام کرد، بر روی سرویس‌دهنده‌های خود از فری‌بی‌اس‌دی استفاده کرد، کتاب‌های مرتبط با فری‌بی‌اس‌دی را چاپ و منتشر کرد و همچنین حامی مالی کنفرانس‌های برگزار شده توسط پروژه بود. به طوری که فری‌بی‌اس‌دی تبدیل به موفق‌ترین محصول این شرکت شد. این شرکت بعدها نام خود را به فری‌بی‌اس‌دی مال^{[و ۱]} تغییر داد. همکاری‌های این شرکت نقش مهمی در پیشرفت و موفقیت پروژه فری‌بی‌اس‌دی داشت.^{[۱۶][۱۷][۷]}

توسعه و انتشار[ویرایش]

نمودار میله‌ای که تناسب کاربران سیستم‌عامل‌های خانواده بی‌اس‌دی را بر اساس یک آمارگیری در سال ۲۰۰۵ نشان می‌دهد.^[۱۸]

فری‌بی‌اس‌دی توسط تیمی داوطلب از سرتاسر دنیا توسعه می‌یابد؛ این توسعه‌دهندگان از طریق اینترنت با هم ارتباط برقرار می‌کنند و ممکن است هرگز یکدیگر را از نزدیک ندیده باشند. تعدادی گروه کاربری در سرتاسر دنیا و در شهرهای مختلف وجود دارد که به صورت خودجوش توسط کاربران تشکیل و اداره می‌شوند. علاوه بر آن، یوزنیکس هم کنفرانس سالانه‌ای به نام BSDcon برگزار می‌کند که موضوع این کنفرانس جنبه‌های فنی سیستم‌عامل‌های بی‌اس‌دی است.^[۱۹] علاوه بر کنفرانس BSDcon که همه‌ساله در آتاوا کانادا برگزار می‌شود، دو کنفرانس دیگر به نام‌های EuroBSDCon و AsiaBSDCon هم به شکل سالانه و به ترتیب در اروپا و آسیا (ژاپن) برگزار می‌شوند.^[۲۰][۲۱]

توسعه[ویرایش]

فری‌بی‌اس‌دی حدود ۵۰۰ توسعه‌دهنده یا کامیتر^{[و ۲]} دارد که به مخازن کد منبع فری‌بی‌اس‌دی دسترسی دارند و می‌توانند تغییرات مورد نظر خود را در آن اعمال کنند. بیشتر آنها افراد داوطلب هستند و تعدادی هم از طرف برخی شرکت‌ها حمایت مالی می‌شوند. توسعه‌دهندگان هر چند سال یک بار افرادی را از بین خود به عنوان تیم اصلی انتخاب می‌کنند. تیم اصلی وظیفه حل اختلاف و رسیدگی به مناقشات شخصی، تایید کردن توسعه‌دهندگان جدید، واگذار کردن مسئولیت بخش‌هایی از فری‌بی‌اس‌دی به افراد یا گروه‌ها و در مواردی محدود، بازپس گرفتن اختیارات از توسعه‌دهندگان را بر عهده دارد. علاوه بر توسعه‌دهندگان، گروه دیگری به نام مشارکت‌کنندگان وجود دارد که به طور مستقیم نمی‌توانند در کد منبع فری‌بی‌اس‌دی تغییراتی اعمال کنند. مشارکت‌کنندگان تنها وصله‌های مورد نظر خود را برای توسعه‌دهندگان ارسال می‌کنند تا پس از بازبینی در کد منبع اعمال شود. از مشارکت‌کنندگانی که خدمات مفیدی انجام دهند و کدهای با کیفیتی به پروژه اهدا کنند، دعوت می‌شود تا به جمع توسعه‌دهندگان بپیوندند.^[۲۲]

توسعه‌دهندگان در گذشته از برنامه سی‌وی‌اس به منظور نسخه‌بندی کدهای منبع استفاده می‌کردند، اما از سال ۲۰۰۸، پروژه شروع به مهاجرت کردن به آپاچی سابورژن کرد^[۲۳] و از تاریخ ژوئیه ۲۰۱۲، تمامی مخازن کد منبع بوسیله نرم‌افزار سابورژن اداره می‌شود.^[۲۴]

فری‌بی‌اس‌دی سه مخزن کد منبع به نام‌های ‎-RELEASE، ‎-STABLE و ‎-CURRENT دارد. تمام تغییرات و قابلیت‌های جدید و آزمایش نشده به شاخه ‎-CURRENT اعمال می‌شوند. بعد از اینکه قابلیت‌های جدید آزمایش شدند و به پایداری نسبی رسیدند، وارد شاخه ‎-STABLE می‌شوند. این شاخه هم تنها یک شاخه «در حال توسعه» است. با این حال، شاخه ‎-STABLE نسبت به شاخه ‎-CURRENT از پایداری بیشتری برخوردار است. سومین شاخه، شاخه ‎-RELEASE است که فقط کدهای کاملاً آزمایش شده و پایدار در آن قرار می‌گیرد. البته قابلیت‌های جدید در شاخه ‎-RELEASE قرار نمی‌گیرد و بروزرسانی‌های این شاخه تنها محدود به رفع مشکلات امنیتی می‌شود.^[۲۵][۵]

توزیع[ویرایش]

سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی به روش‌های مختلفی قابل تهیه است. فری‌بی‌اس‌دی را می‌توان از روی رسانه‌هایی مانند دیسک‌های سی‌دی-رام، دی‌وی‌دی و فلش ممورینصب کرد. این رسانه‌ها را می‌توان به صورت رایگان از طریق وب‌سایت رسمی فری‌بی‌اس‌دی و با استفاده از پروتکل‌هایی مانند اف‌تی‌پی، HTTP و فایل‌سیستم شبکه‌ایدانلود کرد. سرورهای مختلفی در سرتاسر دنیا برای دانلود کردن فری‌بی‌اس‌دی وجود دارد که به کاربران اجازه می‌دهد تا نزدیک‌ترین سرور به محل سکونت خود را انتخاب کنند و به این ترتیب، روند دانلود سریع‌تری صورت گیرد. علاوه بر اینکه فری‌بی‌اس‌دی به شکل رایگان از وب‌سایت رسمی آن قابل دانلود است، برخی از شرکت‌ها هم فری‌بی‌اس‌دی را بر روی دیسک‌های سی‌دی-رام و دی‌وی‌دی منتشر کرده و به فروش می‌رسانند.^[۲۶]

ویژگی‌ها[ویرایش]

برخی از ویژگی‌های اساسی سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی عبارتند از:^[۲۷]

• یک سیستم‌عامل چند کاربره است، بدین معنی که چندین کاربر می‌توانند به شکل همزمان از سیستم استفاده کنند؛ فری‌بی‌اس‌دی کاربران را از یکدیگر محافظت می‌کند تا در کار هم اختلال ایجاد نکنند.
• یک سیستم‌عامل چندکارگی است، هر کاربر می‌تواند چند فرایند را به شکل همزمان اجرا کند. برای اطمینان از اینکه هر فرایند سهم عادلانه‌ای از منابع مصرف می‌کند، اولویت هر فرایند می‌تواند به شکل پویا تنظیم شود.
• فری‌بی‌اس‌دی مجهز به یک مکانیزم حفاظت از حافظه است تا این اطمینان حاصل شود که فرایندها و کاربران در کار یکدیگر مداخله نمی‌کنند. اگر فرایندی دچار اشکال شود، دیگر فرایندها را تحت تاثیر قرار نخواهد داد.

ذخیره‌سازی[ویرایش]

در کنار سیستم‌فایل یونیکس که سیستم‌فایل پیش‌فرض در فری‌بی‌اس‌دی است، فری‌بی‌اس‌دی به صورت پیش‌فرض از تعدادی سیستم‌فایل دیگر از جمله FAT32 و NTFS(به صورت فقط-خواندنی)، SMBFS، ext2، ایزو۹۶۶۰ و فایل سیستم شبکه‌ای پشتیبانی می‌کند.^[۲۸]

سیستم‌فایل زی‌اف‌اس که در اصل از سیستم‌عامل اوپن‌سولاریس گرفته شده، یکی از چارچوب‌های اصلی ذخیره‌سازی اطلاعات در فری‌بی‌اس‌دی است. زی‌اف‌اس اولین بار توسط شرکت سان مایکروسیستمز توسعه یافت و در نسخه ۱۰ اوپن‌سولاریس منتشر شد. هر چند که پروژه اوپن‌سولاریس دیگر فعال نیست، اما توسعه زی‌اف‌اس همچنان در فری‌بی‌اس‌دی ادامه دارد. فری‌بی‌اس‌دی از نسخه ۷٫۰ به بعد از زی‌اف‌اس^{[و ۳]} پشتیبانی می‌کند.^[۲۹] در نسخه 9.0، زی‌اف‌اس به نسخه ۲۸ بروزرسانی شد.^[۳۰] این سیستم‌فایل قابلیت‌هایی نظیر سهمیه‌بندی، فشرده‌سازی، تصویر لحظه‌ای، جلوگیری از ذخیره شدن اطلاعات تکراری بر روی دیسک و غیره فراهم می‌کند.^[۳۱]

فری‌بی‌اس‌دی قابلیتی به نام «ذخیره‌سازی با دسترس‌پذیری بالا»^{[و ۴]} دارد که از طریق این قابلیت، می‌توان اطلاعات رابه صورت آینه‌وار بر روی دو دیسک سخت که بر روی دو رایانهٔ مجزا قرار دارند، به روشی همزمان نوشت. هر چیزی که بر روی یکی از دیسک‌ها نوشته شود، به شکل خودکار بر روی دیگری هم نوشته خواهد شد.^[۳۲]

شبکه[ویرایش]

پشته پرتکل TCP/IP در فری‌بی‌اس‌دی، مبتنی بر پیاده‌سازی موجود در 4.2BSD است که کمک زیادی به گستردش استفاده از این پروتکل کرده است.^[۳۳] فری‌بی‌اس‌دی از پروتکل IPv6 و شبکه بی‌سیم پشتیبانی می‌کند.^[۳۴][۳۵] پشته پروتکل ^[۳۴]IPv6 و همینطور پشته آی‌پی‌سک از پروژه کامه گرفته شده‌اند.^[۳۶] ابزارهایی برای شکل‌دهی ترافیک مانند دامی‌نت^{[و ۵]} و آلت‌کیو^{[و ۶]} هم در فری‌بی‌اس‌دی گنجانده شده است.^{[۳۷] [۳۸][۳۹]}

فری‌بی‌اس‌دی از نسخه ۵٫۳ به بعد از پروتکل آدرس افزونگی مشترک^{[و ۷]} یا CARP پشتیبانی می‌کند. به کمک CARP، چندین دستگاه (گره) می‌توانند از یک آدرس آی‌پیمشترک استفاده کنند. به این ترتیب اگر یکی از دستگاه‌ها از کار افتاد، دستگاه‌های دیگر هنوز می‌توانند خدمات‌رسانی کنند. از CARP بیشتر برای برقراری تعادل بار^{[و ۸]}استفاده می‌شود.^[۴۰]

امنیت[ویرایش]

فری‌بی‌اس‌دی به همراه سه دیوار آتش به نام‌های پی‌اف،^{[و ۹]} آی‌پی‌فایروال،^{[و ۱۰]} آی‌پی‌فیلتر^{[و ۱۱]} عرضه می‌شود. از بین این سه دیوار آتش، آی‌پی‌فایروال، دیوار آتشی است که مختص به خود فری‌بی‌اس‌دی است و از زمان‌های دور در آن وجود داشته است. دو دیوار آتش دیگر از سیستم‌عامل‌های دیگر گرفته شده‌اند. دیوار آتش آی‌پی‌فیلتر توسط دارن رید^{[و ۱۲]} برای فری‌بی‌اس‌دی پورت شده است. دیوار آتش پی‌اف هم از پروژه اوپن‌بی‌اس‌دی گرفته شده است.^[۴۱]

فری‌بی‌اس‌دی از نسخه ۵٫۰ به بعد از لیست کنترل دسترسی پشتیبانی می‌کند که توسط پروژه تراستدبی‌اس‌دی پیاده‌سازی شده و در گذشته تنها در یونیکس‌های تجاری نظیر ایریکس و سولاریس موجود بود.^[۴۲] تراستدبی‌اس‌دی^{[و ۱۳]} پروژه‌ای است که با هدف افزودن قابلیت‌های امنیتی پیشرفته به فری‌بی‌اس‌دی در آوریل سال ۲۰۰۰ شکل گرفت. علاوه بر لیست‌های کنترل دسترسی، قابلیت‌هایی نظیر کنترل دسترسی اجباری،^{[و ۱۴]} اوپن‌پم^{[و ۱۵]} و اوپن‌بی‌اس‌ام^{[و ۱۶]} هم توسط این پروژه توسعه داده شده است. این پروژه توسط سازمان‌ها و شرکت‌هایی نظیر دارپا، دانشگاه پنسیلوانیا، یاهو!، گوگل، اپل و ... پشتیبانی می‌شود.^[۴۳]

برنامه اوپن‌اس‌اس‌اچ در نصب پیش‌فرض وجود دارد و کاربر می‌تواند از آن برای برقراری ارتباط راه دور به صورت امن استفاده کند. اوپن‌اس‌اس‌اچ جایگزینی برای تلنت است و برخلاف تلنت، اطلاعات (از جمله نام کاربری و کلمه عبور) را به صورت رمزنگاری شده بر روی شبکه منتقل می‌کند و کاربر می‌تواند مطمئن باشد که اطلاعات او در بین راه به سرقت نخواهد رفت.^[۴۴]

فری‌بی‌اس‌دی ابزاری به نام portaudit را فراهم کرده که این ابزار، به کمک یک پایگاه داده، نرم‌افزارهای نصب شده بر روی سیستم را بررسی می‌کند و اشکالات و آسیب‌پذیری‌های امنیتی نرم‌افزارها را به کاربر گزارش می‌کند.^[۴۵]

فری‌بی‌اس‌دی دو چارچوب برای رمزنگاری کردن اطلاعات موجود در دیسک سخت فراهم کرده که GELI و GBDE نام دارند. این دو چارچوب، اطلاعات را در سطح بلاک‌ها وسکتورهای دیسک سخت رمزنگاری می‌کنند.^[۴۶][۴۷]

زندان‌های فری‌بی‌اس‌دی[ویرایش]

زندان‌های فری‌بی‌اس‌دی، یک مکانیزم امنیتی و یک راهکار مجازی‌سازی در سطح سیستم‌عامل هستند که به کمک آن‌ها، می‌توان برنامه‌ها را در یک محیط ایمن و قرنطینه اجرا کرد. هر فرایندی که در داخل یک زندان اجرا می‌شود، نمی‌تواند با فرایندهای خارج از زندان ارتباط برقرار کند. به علاوه هر زندان نام میزبان و آدرس آی‌پی مخصوص به خود را دارد. به شکل همزمان می‌توان چندین زندان را بر روی یک سیستم فری‌بی‌اس‌دی اجرا کرد. هسته سیستم‌عامل بین همه آن زندان‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود و بدین ترتیب تنها می‌توان برنامه‌هایی که مختص فری‌بی‌اس‌دی هستند را در داخل زندان‌ها به اجرا درآورد.^[۴۸] از نسخه ۷٫۲ به بعد، این امکان فراهم شده که یک زندان چندین آدرس آی‌پی داشته باشد. همینطور در حال حاضر، این امکان وجود دارد که زندان‌ها را از نظر تعداد پردازنده محدود کرد. برای مثال، در رایانه‌ای که ۴ عدد پردازنده دارد، می‌توان دو پردازنده را برای استفاده یکی از زندان‌ها به آن اختصاص داد. همچنین زندان‌ها می‌توانند به شکل تو در تو هم باشند یعنی یک زندان را در داخل زندانی دیگر ایجاد کرد.^[۴۹]

برنامه‌های جانبی و سیستم مدیریت بسته‌ها[ویرایش]

فری‌بی‌اس‌دی، در حال اجرای میزکار گنوم،گیمپ و فایرفاکس که از روی پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی نصب شده‌اند.

پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی روش معمول برای نصب برنامه‌های جانبی در فری‌بی‌اس‌دی هستند. پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی شامل مجموعه‌ای بیش از هزاران بسته نرم‌افزاری مختلف است. از جمله این برنامه‌ها عبارتند از میزکارهای گرافیکی مختلف مانند گنوم، کی‌دی‌ئی، XFCE، مجموعه‌های اداری مختلف مانند لیبره‌آفیس، مرورگرهای وب مانند فایرفاکس، کرومیوم، اپرا، برنامه‌های پخش چندرسانه‌ای مانند وی‌ال‌سی، ام‌پلیر، ابزارهای مختلف برای مدیریت شبکه، فونت‌ها، بازی‌های رایانه‌ای، برنامه‌های مدیریت و ویرایش تصاویر مانند گیمپ، ابزارهای توسعه برنامه‌نویسی مانند کامپایلرها و هزاران برنامه دیگر اشاره کرد.^[۵۰]

هر پورت از تعدادی فایل تشکیل شده که این فایل‌ها، چگونگی کامپایل و نصب نرم‌افزار مورد نظر را تعیین می‌کنند. مثلاً مشخص می‌کنند که برنامه مورد نظر باید از کدام آدرس دانلود شود، چه وصله‌هایی باید بر روی آن اعمال شود و همچنینوابستگی‌های نرم‌افزاری را هم مشخص می‌کنند. ممکن است یک برنامه، به برنامه دیگری وابسته باشد که در این صورت آن وابستگی‌ها هم باید نصب شوند. پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی به طور خودکار این وابستگی‌ها را کنترل و مدیریت می‌کنند. پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی، علاوه بر فراهم کردن روشی ساده برای کامپایل برنامه‌ها، امکاناتی برای ایجاد بسته باینری از پورت‌های نصب شده را هم فراهم می‌کنند.^[۵۱][۵]

به صورت سنتی، بسته‌های باینری از طریق دستورهای pkg_add و pkg_delete و مدیریت می‌شوند؛ اما در نسخه ۱۰ فری‌بی‌اس‌دی، یک مدیر بسته جدید به نامپی‌کاجی معرفی می‌شود که قرار است جایگزین این دستورهای سنتی شود. پی‌کاجی تنها برای مدیریت بسته‌های باینری است و نه برای مدیریت کردن پورت‌های فری‌بی‌اس‌دی.^[۵۲]

مجازی‌سازی[ویرایش]

در نسخه ۱۰ (که در سال ۲۰۱۴ عرضه می‌شود)، یک راه‌حل مجازی‌سازی جدید به نام بی‌هایو^{[و ۱۷]} معرفی خواهد شد. به کمک بی‌هایو می‌توان چندین سیستم‌عامل مختلف را به صورت مجازی و همزمان بر روی یک سیستم‌عامل فری‌بی‌اس‌دی اجرا کرد. در حال حاضر، بی‌هایو تنها از فری‌بی‌اس‌دی به عنوان سیستم‌عامل مهمان پشتیبانی می‌کند، اما پشتیبانی از سایر سیستم‌عامل‌ها هم در آینده اضافه خواهند شد.^[۵۳][۵۴]

سکوها[ویرایش]

فری‌بی‌اس‌دی تا کنون به چندین سکو و معماری مختلف پورت شده است. پروژه فری‌بی‌اس‌دی، سکوهای سخت‌افزاری مورد پشتیبانی را به چند رده مختلف تقسیم‌بندی می‌کند. سکوهایی که در رده اول قرار دارند، به شکل کامل توسط پروژه پشتیبانی می‌شوند. سکوهای رده دوم، با اینکه توسعه فعالانه‌ای دارند، اما پروژه فری‌بی‌اس‌دی به شکل رسمی آنها را پشتیبانی نمی‌کند. سکوهای رده سوم، یا آزمایشی هستند و یا توسعه آنها متوقف شده است. سکوهای رده چهارم هم اصلاً پشتیبانی نمی‌شوند.^[۵۵] از جمله سکوهایی که تا کنون فری‌بی‌اس‌دی به آنها پورت شده است، می‌توان به معماری آرم پاورپی‌سی، اسپارک۶۴، x86 و x86-64، پی‌سی۹۸ وایکس‌باکس اشاره کرد. همچنین فری‌بی‌اس‌دی در نسخه ۱۰ از رسبری پای پشتیبانی می‌کند.^[۵۶][۵۷]

لایه سازگاری با دیگر سیستم‌عامل‌ها[ویرایش]

فری‌بی‌اس‌دی قابلیتی دارد که توسط آن می‌تواند فایل‌های باینری دیگر سیستم‌عامل‌ها را اجرا کند. به این قابلیت، لایه سازگاری گفته می‌شود. توسط این لایه سازگاری، می‌توان برنامه‌ها و نرم‌افزارهایی که رسماً برای فری‌بی‌اس‌دی منتشر نمی‌شود را بر روی این سیستم‌عامل اجرا کرد. از جمله سیستم‌عامل‌هایی که فری‌بی‌اس‌دی قادر به اجرای فایل‌های باینری آنهاست، عبارتند از لینوکس^[۵۸][۳] بی‌اس‌دی/اواس^[۵۹] و SVR4.^[۶۰] همچنین فری‌بی‌اس‌دی می‌تواند فایل‌های باینری سیستم‌عامل‌هاینت‌بی‌اس‌دی و اوپن‌بی‌اس‌دی را هم اجرا کند، هر چند که افراد معمولاً این کار را انجام نمی‌دهند و در عوض برنامه‌های این سیستم‌عامل‌ها را به طور مستقیم در خود فری‌بی‌اس‌دی کامپایل می‌کنند.^[۶۱] برخی آزمایش‌ها نشان داده‌اند که فری‌بی‌اس‌دی می‌تواند نرم‌افزارهای مختص لینوکس را حتی سریعتر از خود لینوکس اجرا کند.^[۵۸][۶]البته در حال حاضر این لایه تنها می‌تواند باینری‌های ۳۲بیتی لینوکس را اجرا کند.^[۵۸] این قابلیت، نوعی شبیه‌سازی نیست، بلکه رابط‌های دودویی نرم‌افزار در هسته لینوکس، در هسته فری‌بی‌اس‌دی هم پیاده‌سازی شده‌اند و بنابراین، فایل‌های باینری لینوکس، همانند فایل‌های باینری بومی خود فری‌بی‌اس‌دی در نظر گرفته می‌شوند.^[۶۰]

علاوه بر آن، فری‌بی‌اس‌دی تعدادی از رابط‌های برنامه‌نویسی نرم‌افزار که مختص سیستم‌عامل مایکروسافت ویندوز هستند و برای نوشتن درایورهای کارت شبکه استفاده می‌شوند را هم پیاده‌سازی کرده است. به کمک این رابط‌ها، فری‌بی‌اس‌دی می‌تواند درایورهای کارت شبکه‌ای که مختص به سیستم‌عامل مایکروسافت ویندوز هستند را هم اجرا کند.^[۶۲]

نصاب‌ها[ویرایش]

تصویری از برنامه bsdinstall

فری‌بی‌اس‌دی برای مدت زیادی از یک برنامه نصب به نام sysinstall استفاده می‌کرد. به کمک sysinstall، می‌توان فری‌بی‌اس‌دی را بر روی یک کامپیوتر نصب کرد یا همچنین می‌توان تنظیمات ساده‌ای را بعد از نصب انجام داد. از نسخه ۹ به بعد، فری‌بی‌اس‌دی برنامه نصب جدیدی به نام bsdinstall را معرفی کرده که جایگزین sysinstall شده است. طراحیbsdinstall نسبت به sysinstall از انعطاف بالاتری برخوردار است و به گونه‌ای طراحی شده تا برای نوشتناسکریپت‌ها هم کارا و موثر باشد.^{[۴۸][۶۳][۳۲]}

هسته[ویرایش]

هسته فری‌بی‌اس‌دی، قابلیت‌های اساسی سیستم از قبیل مدیریت فرایندها، زمان‌بندی، ارتباطات، راه‌اندازی سیستم و ... را فراهم می‌کند. هسته قسمتی از سیستم است که در مُد حفاظت‌شده^{[و ۱۸]} اجرا می‌شود. هسته، فرایندها را ایجاد و مدیریت می‌کند و همچنین به عنوان واسطی بین برنامه‌های کاربر و اجزای سخت‌افزاری (از قبیل پردازنده، دیسک‌ها، صفحه‌نمایش و ...) و نرم‌افزاری (از قبیل فایل‌سیستم و پروتکل‌های شبکه) سیستم عمل می‌کند. این ارتباط بین برنامه‌های کاربردی و اجزای سخت‌افزاری به کمک فراخوان‌های سیستمی که هسته در اختیار برنامه‌های کاربر قرار می‌دهد، فراهم می‌شود. هسته فری‌بی‌اس‌دی یک هسته یکپارچه است.^[۶۴] با این حال، هسته فری‌بی‌اس‌دی به صورت ماژولار^{[و ۱۹]} طراحی شده است و قسمت‌های مختلف هسته به صورت ماژول پیاده‌سازی شده‌اند. کاربر می‌تواند در هنگام نیاز این ماژول‌ها را در هسته بارگذاری کند و بعد از اتمام کار، آن‌ها را باراندازی^{[و ۲۰]}کند.^[۶۵]

مشتقات[ویرایش]

سیستم‌عامل PC-BSD نسخه ۷٫۱٫۱ با میزکار کی‌دی‌ئی

برخی از سیستم‌عامل‌هایی که بر اساس فری‌بی‌اس‌دی ساخته شده‌اند عبارتند از:

• PC-BSD - سیستم‌عاملی برای رایانه‌های رومیزی
• pfSense - یک دیوار آتش
• مونوال - یک دیوار آتش
• گوست‌بی‌اس‌دی - سیستم‌عاملی برای رایانه‌های رومیزی
• فری‌نس - یک سیستم ذخیره‌سازی
• NAS4Free - یک سیستم ذخیره‌سازی
• FreeSBIE - یک دیسک زنده

علاوه بر موارد بالا، سیستم‌عامل دراگون‌فلی بی‌اس‌دی هم توسط متیو دیلون از نسخه ۴٫۹ فری‌بی‌اس‌دی منشعب شده است و در حال حاضر به شکل مستقل توسعه می‌یابد.^[۶۶] بدلیل آنکه فری‌بی‌اس‌دی از یک پروانه نرم‌افزاری سهل‌گیر استفاده می‌کند و اجازه می‌دهد فایل‌های کامپایل شده بدون کد منبع توزیع شوند، بسیاری از شرکت‌های تجاری مانند اپل و سونی در محصولات تجاری خود از فری‌بی‌اس‌دی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، سیستم‌عامل مک اواس ده ^[۸] و پلی استیشن ۳^[۶۷][۳۲] و پلی استیشن ۴^{[۶۸][۶۹][۷۰]} مبتنی بر فری‌بی‌اس‌دی هستند.

پروانه[ویرایش]

پروانه نرم‌افزاری اصلی که فری‌بی‌اس‌دی تحت آن منتشر می‌شود، پروانه فری‌بی‌اس‌دی نام دارد که هم توسط بنیاد نرم‌افزارهای آزاد^[۷۱] و هم توسط سازمان پیشگامان متن‌باز^[۷۲] تایید شده است. همینطور، تمامی مستندات فری‌بی‌اس‌دی، از جمله صفحات راهنما، مقالات و کتاب‌های منتشر شده توسط پروژه، تحت پروانه‌ای به نام پروانه مستندات فری‌بی‌اس‌دی عرضه می‌شوند.^[۷۳] بنیاد نرم‌افزارهای آزاد این پروانه را «یک پروانه مستندات آزاد سهل‌گیر و غیر کپی‌لفت که با گنو اف‌دی‌ال سازگار است» توصیف کرده است.^[۷۴]

برخی از اجزای فری‌بی‌اس‌دی که از دیگر پروژه‌ها و سیستم‌عامل‌ها گرفته شده‌اند، تحت پروانه‌های نرم‌افزاری دیگری عرضه می‌شوند. مثلاً کامپایلر جی‌سی‌سی که از پروژهگنو گرفته شده، تحت پروانه جی‌پی‌ال نسخه ۲ عرضه می‌شود^[۷۵] و یا سیستم‌فایل زی‌اف‌اس و دی‌تریس^{[و ۲۱]} هم که از سیستم‌عامل اوپن‌سولاریس گرفته شده‌اند، تحتپروانه توسعه و توزیع مشترک عرضه می‌شوند.^[۷۶] برخی از گرداننده‌های دستگاه به صورت لکه دودویی هستند. البته برخی از این لکه‌های دودویی، سفت‌افزار هستند و بر روی خود دستگاه اجرا می‌شوند، نه بر روی پردازنده رایانه.^[۷۷] توسعه‌دهندگان در حال جایگزین کردن برخی از این برنامه‌ها هستند و قرار است نسخه ۱۰ کاملاً بدون کدهای جی‌پی‌ال باشد. به عنوان مثال، در نسخه ۱۰ فری‌بی‌اس‌دی، کامپایلر ال‌ال‌وی‌ام جایگزین کامپایلر جی‌سی‌سی (که تحت پروانه جی‌پی‌ال منتشر می‌شود) خواهد شد.^{[۷۸][۷۹][۸۰]} این در حالی است که بنیاد نرم‌افزارهای آزاد استفاده از پروانه‌های غیر کپی‌لفت را توصیه نمی‌کند. چرا که معتقد است استفاده کردن از پروانه‌های غیر کپی‌لفت (همانند پروانه فری‌بی‌اس‌دی)، آزادی کاربران را به خطر خواهد انداخت.^[۸۱]

نام و نشان[ویرایش]

نوشتارهای وابسته: غول بی‌اس‌دی

غول بی‌اس‌دی، شگون‌نمایفری‌بی‌اس‌دی است که Beastieنام دارد. کلمه Beastie تلفظی مشابه BSD دارد.

نام «FreeBSD» در تاریخ ۱۹ ژوئن سال ۱۹۹۳ توسط دیوید گرینمن پیشنهاد و توسط دیگر توسعه‌دهندگان پذیرفته و به عنوان نام پروژه انتخاب شد. نام‌های پیشنهادی دیگر BSDFree86 و Free86BSD بودند.^[۸۲]

نشان اولیه فری‌بی‌اس‌دی، یک غول^{[و ۲۲]} بود که Beastie نامیده می‌شود. نسخه اولیه این نشان توسط فیل فوگلیو طراحی شد^[۸۳] و جان لستر آن را بروزرسانی کرد.^[۸۴] فری‌بی‌اس‌دی از ابتدای پیدایش تا مدت‌ها از این نشان (که نشان عمومی سیستم‌عامل بی‌اس‌دی یونیکس است) استفاده می‌کرد. حق تکثیر این نشان در اختیار مارشال کیرک مک‌کیوسیک قرار دارد.^[۸۵][۸۳] با این حال، به خاطر مشکلاتی که این نشان داشت، از جمله اینکه این نشان مختص فری‌بی‌اس‌دی نبود و دیگر سیستم‌عامل‌ها نظیر نت‌بی‌اس‌دی هم از آن استفاده می‌کردند و همچنین به خاطر سوءبرداشت‌های مذهبی و فرهنگی که از این نشان می‌شد، پروژه فری‌بی‌اس‌دی مسابقه‌ای برای طراحی یک نشان جدید برگزار کرد و مبلغ ۵۰۰ دلار برای کسی که بهترین نشان را طراحی کند در نظر گرفت.^[۸۶][۸۷] در نهایت آنتون کی. گورال^{[و ۲۳]} برنده شد.^[۸۸]

شعار پروژه فری‌بی‌اس‌دی، «قدرت در جهت خدمت»^{[و ۲۴]} است. در حال حاضر این شعار و لوگوی فری‌بی‌اس‌دی، نشان‌های تجاری ثبت شده برای بنیاد فری‌بی‌اس‌دی هستند.^[۸۹]

بنیاد فری‌بی‌اس‌دی[ویرایش]

بخشی از توسعه فری‌بی‌اس‌دی توسط سازمانی به نام بنیاد فری‌بی‌اس‌دی^[۹۰] پشتیبانی می‌شود. بنیاد فری‌بی‌اس‌دی یک سازمان غیر انتفاعی در ایالات متحده برای حمایت از پروژه فری‌بی‌اس‌دی، توسعه آن و جامعه کاربری‌اش می‌باشد. جمع‌آوری اعانه از افراد و شرکت‌ها و مصرف آن برای حمایت از توسعه‌دهندگان برای فعالیت‌های مشخص، خرید سخت‌افزار و زیرساخت‌های شبکه‌ای و تهیه کمک‌هزینه برای نشست‌های توسعه‌دهندگان از کارهای بنیاد فری‌بی‌اس‌دی می‌باشد. بنیاد فری‌بی‌اس‌دی به علاوه مسئول تدارک اسناد قانونی برای امضای قرارداد و توافق‌نامه از طرف پروژه فری‌بی‌اس‌دی و همچنین نگهداری از علامت تجاری فری‌بی‌اس‌دی است. در ۲۷ ژوئن ۲۰۰۱ خبر بنیان نهاده شدن این سازمان اعلام شد.^[۹۱]

معایب[ویرایش]

از معایب فری‌بی‌اس‌دی می‌توان به این‌ها اشاره کرد:^[۹۲][۹۳]

• عدم وجود تلفنی (دروازه‌های آی‌اس‌دی‌ان به اس‌آی‌پی، آستریک، ...)
• عدم وجود شبکه دیجیتالی خدمات یکپارچه (ISDN)
• عدم پشتیبانی خوب از دستگاه‌های سیار (موبایل، لپ‌تاپ و ...)
• وجود پورت‌های خراب

دسترسی غیر مجاز به سرورهای فری‌بی‌اس‌دی[ویرایش]

در نوامبر سال ۲۰۱۲، تیم امنیتی فری‌بی‌اس‌دی اعلام کرد که به دو تا از سرورهای رسمی فری‌بی‌اس‌دی به شکل غیرمجازی نفوذ شده است. این سرورها بلافاصله خاموش شده و به حالت آفلاین درآمدند. تحقیقات نشان داد که اولین دسترسی غیر مجاز به این سرورها در تاریخ ۱۹ سپتامبر رخ داده است. ظاهراً این نفوذ غیر مجاز، با دزدیدن کلیدهای اس‌اس‌اچ یکی از توسعه‌دهندگان فری‌بی‌اس‌دی صورت گرفته بود و نفوذگران نتوانسته بودند حفره امنیتی را در فری‌بی‌اس‌دی پیدا کرده و از آن برای نفوذ استفاده کنند. تیم امنیتی فری‌بی‌اس‌دی، با بررسی کردن کدهای سیستم‌عامل و برنامه‌های جانبی، به این نتیجه رسیدند که هیچ تغییر غیرمجازی در آنها رخ نداده است، با این حال آنها عنوان کردند که نمی‌توانند صحت بسته‌هایی که در تاریخ ۱۹ سپتامبر تا ۱۱ نوامبر از سرورها دانلود شده‌اند را تضمین کنند.^{[۹۴][۹۵][۹۶]} این دو سرور از جمله ماشین‌هایی بودند که برای کامپایل کردن بسته‌های باینری استفاده می‌شدند. این اتفاق، باعث شد توسعه‌دهندگان فری‌بی‌اس‌دی به روند مهاجرت از سی‌وی‌اس بهسابورژن سرعت بیشتری ببخشند.^[۹۶]

جستارهای وابسته[ویرایش]

درگاه نرم‌افزار آزاد

• گروه تحقیقاتی سیستم‌های کامپیوتری
• زمان‌بند یوال‌ئی
• مقایسه سیستم‌عامل‌های خانواده بی‌اس‌دی

واژه‌نامه[ویرایش]

منابع[ویرایش]